पत्रकार रोहित भण्डारीले लेखेको पुस्तक ‘नेपालमै सकिन्छ’ जब पढ्न सुरु गरे, त्यसको तेस्रो संस्करणमै अच्चमित भए । सन्दर्भ थियो, पुस्तकको बारेमा विभिन्न ठाउँबाट आएको प्रतिक्रिया । जहाँ पुस्तकको बारे तारिफ गरिएको थियो । सोचे, आफैले के यस्तो के लेखेको होला । तर जब पुस्तक पढेर सकाए तब यतिका दिन मैले यो पुस्तकलाई किन थन्क्याएर राखेको थिए ? आफैमाथि एकपटक प्रश्न गर्न मन लाग्यो र ग्लानी पनि भयो । र, अहिले जानी नजानी ‘नेपालमै सकिन्छ’ भन्ने पुस्तकबारे केही लेख्ने आँट जुटाएको छु ।

राष्ट्रिय युवा प्रतिभा सम्मान, २०७४ बाट सम्मानित पुस्तक २१५ पेजको छ । पुरै पुस्तक पढ्दा नेपालमा भएका अनेकन सम्भावनाहरुको बारेमा पूर्ण व्याख्या गरिएको छ । त्यस्तो व्याख्या जो नेपालमै केही गरिरहेका व्यक्तिका बारेमा छ । स्नेह डिजाइन एन्ड प्रिन्टले छापेको पुस्तकमा कर्ण शाक्यले भनेको कुरा ‘कोहीसँग स्रोत छ, कोहीसँग साधन । त्यस्तै कोहीसँग स्रोत छैन, कोहीसँग साधान छैन । कोहीसँग विचार छ तर लगानी गर्ने पैसा छैन । अनि कोहीसँग लगानी गर्ने पैसा छ तर विचारको कमी छ । यो छैन र त्यो छैनबीचको खाडलमा यो पुस्तकले पुलेसो बनाउने आशा लिएको छु ।’ हो, ठ्याक्कै यो पुस्तकले पुलेसोको काम गर्ने अनुभूति पाउन सकिन्छ ।

पुस्तक तीन खण्डमा लेखिएको छ । पहिलो खण्डमा साना–साना काम गरेर कसरी कमाई गर्न सकिन्छ भन्ने कुरा समेटिएको छ । व्यवसाय गर्दा कस्ता कुराहरुमा सजक नभए कसरी आफ्नो लगानी खरानी हुन्छ भन्ने कुरा पहिलो खण्डमै समेटिएको छ । जसमा समेटिएका लगानी डुबाएका व्यक्तिका अनुभवहरु ।

दोस्रो खण्डमा लेखक भण्डारीले विदेशको पीआर छोडेर नेपालमै विदेशको भन्दा बढी कमाइरहेको पात्रहरुको बारेमा लेखेका छन् । तेस्रो खण्डमा डीग्री पढेका अथवा उच्चतहको शिक्षाले दीक्षितहरुको ज्ञानको दायरालाई फराकिलो बनाएका छन् । उनीहरु धेरै पढेर पनि सानो काम–व्यवसाय गरिरहेका व्यक्ति हुन् । अर्थात पुस्तकमा हाम्रो समाजले सानो भनेका कामकाजी व्यक्तिका बारेमा पनि लेखिएको छ । जसले कामप्रतिको लगाव र काम कुनै पनि सानो ठूलो हुँदैन भन्ने विषयलाई उदाहरणसहित बलियो ढंगले प्रस्तुत गरिएको छ ।

खण्ड : एक

२० वटा व्यक्तिको बारेमा लेखिएको यो खण्डमा सानो–सानो काम गरेर पनि कमाउन सकिन्छ भन्ने कुरा समावेश गरिएको छ । पुस्तकको पहिलो पाठ ‘पैसै–पैसा’मा दोलखाका युवा नवराज फुयाँलले ट्वाइलेट क्लिनिङको सामान बेचेर मासिक ४०÷५० हजार कमाएका विषय उल्लेख छ । यसमा दुःख गर्न सिकाईएको छ । दुःख गरेमा नेपालमै कमाउन सकिन्छ भन्ने कुरा ती युवाको अनुभवले बताउँछ । फुयालले लेखक भण्डारीसँग कुरा गर्दै भनेका छन्, ‘मान्छेलाई थाहा छैन बाटोभरि पैसा छन् भन्ने कुरा । पैसा कहाँ छैन ? जहाँ पनि छ । पैसा हावामा छ, माटोमा छ, पानीमा छ, ढुंगामा छ । जहाँतहीँ पैसै–पैसा छ ।’

पहिलो खण्डमा यस्ता थुप्रै पात्रहरुको बारेमा लेखिएको छ, जसको एउटा सानो प्रयासले ठूलो सफलता हात परेका सन्दर्भहरु छन् । यस खण्डमै केही सम्भावनाको कुराहरु गरिएको छ । जस्तो ‘एक चिम्टी माटोबाट डलरौँ’, ‘आलु क्याफेको कन्सेप्ट, गुन्द्रुकको परिकार पाउने लगायतका थुप्रै नयाँ ‘आईडीया’का बारेमा चर्चा गरिएको छ।

लेखक भण्डारीले पुस्तक यति सरल र मिठास तरिकाले लेखेका छन्, जसले गर्दा पुस्तकबाट अनेत्र ध्यान नै जान दिँदैन । पात्रका योजना जसमा आफुले थाहा पाएको सन्दर्भ पनि पुस्तकमा समावेश गरेका छन् । लेखक भण्डारीले सेतोपाटी अनलाईनमा आएको सन्दर्भलाई पनि आफ्नो पुस्तकको अंशका रुपमा समावेश गरेका छन् । पुस्तकमै भाडाका कोठा खोजिदिए बाफत कमिशन लिएर कमाउने गरेको सन्दर्भ पनि उल्लेख छ । त्यसैमा अन्य व्यवसायमा पनि मानिसलाई प्रेरित गर्न खोजिएको छ । अहिले नेपालमा प्रशस्त मात्रमा चाइल्ड केयरहरु छन् । तर पुस्तकमा वल्र्ड केयरको नयाँ कन्सेप्टको बारेमा पनि बताईएको छ । जहाँ घरमा बुवा आमा भएको तर परिवारका सदस्यहरुले आफ्नै कामको कारण हेरचाह गर्न नभ्याएपछि दिक्दार लाग्दो तरिकाले हजुरबुवा, हजुरआमाहरु बस्न बाध्य भएको कुरा न्यायोचित ढंगले समावेश गरिएको छ । त्यसमा लेखकले आफ्नो हजुरआमाको सन्दर्भको बारेमा पनि चर्चा गरेका छन् ।

लेखकले पहिलो खण्डमा एउटा गजबको कुरा लेखेका छन् । पैसाले भन्छ रे ‘आज तँ मलाई बचा, भोलि तँलाई म बचाउँछु ।’ लेखकले यस्ता कुराहरु थुप्रै समावेश गरेका छन् । जो केही कामधन्धा सुरु गरिरहेका व्यक्तिको लागि उर्जाको रुपमा प्रयोग भएका छन ।

८४ पृष्ठमा समावेश भएको पहिलो खण्डमा ३ यस्ता घट्ना छन्, जो केही गर्न खोज्दाखोज्दै असफल भएका पात्रका बारेमा लेखिएको छ । ती पात्रका अनुभव सुन्दा व्यवसाय गर्दा कस्ता कुराहरु ध्यान दिनु पर्छ भन्ने राम्रोसँग बुझ्न सकिन्छ । व्यवसाय डुब्नुमा मुलतः मालिक बन्ने मानसिकतालाई पर्दाफास गरिएको छ । अन्तिमको ३ वटा घटनाले मुलतः आफुले कस्तो व्यवसाय गर्न लागेको हो ? त्यसका बारेमा कत्तिको ज्ञान छ ? हचुवाको भरमा व्यवसाय गर्दा के हुन्छ ? भन्ने कुरा उदाहरणसहित पेश गरिएको छ ।

खण्ड : दुई

लेखक भण्डारीले दोस्रो खण्डमा विदेशको ग्रिनकार्ड छाडेर नेपालमा दाम र नाम विदेशमा भन्दा बढी कमाईरहेको ५ जना व्यक्तिको सन्दर्भ चित्रण गरेका छन् । जहाँ अमेरिकाको ग्रिनकार्ड छाडेर नेपालमै पार्टी प्यालेस सञ्चालन गरि अमेरिकाभन्दा बढी नाम र दाम कमाएका उल्लेख गरिएको छ । परम्परागत तरिकाले भन्दा केही नयाँपन दिनमात्रै सकेमा त्यसबाट मनग्य आम्दानी गर्न सकिने उदाहरण यसमा समावेश गरिएको छ ।
बेलायतको ग्रिनकार्ड छोडेर सुन्तलाको व्यापार गरेका कृष्णजंग केसीको कथा प्रेरणादायी छ । स्याङ्जाका केसी बेलायतको ग्रिनकार्ड हुँदाहुँदै पनि त्यसलाई त्यागेर आफ्नै ठाउँमा उत्पादन भएको सुन्तलालाई सडकमा बसेर बेचेको सन्दर्भले सबैको मन छुन्छ । केसीले बेलायतमा गरेको दुःख संघर्ष र नेपालमा प्राप्त सफलतालाई लेखकले सरल तरिकाले शब्दजालमा बुनेका छन् । जसलाई पढ्दा बिछट्टै आनन्द आउँछ ।

त्यस्तै, अष्ट्रेलियाको पीआर छोडेर नेपालमा माछापालन गरिरहेका मछिन्द्रा उप्रेतिको सन्दर्भ होस् या इजरायलमा बसेर फर्किएका श्रीकृष्ण अधिकारीको कर्म । सबै प्रेरणादायी छ । १० वर्ष अमेरिका बसेर आएका शैलेन्द्र घिमिरे त झन नेपालमा हावामा पैसा उडेको देखेर फर्किएको उल्लेख गरेका छन् । जसले गर्दा नेपालमा जे गरेपनि स्थापित हुन सकिने कुरालाई गजबले स्थापित गरिएको छ । घिमिरेले भनेका छन्, ‘विदेशमा धेरै व्यक्तिसँग प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्छ, नेपालमा केही फरक मात्र गर्यो भने पनि स्थापित हुनसकिन्छ ।

खण्ड : तीन

लेखक भण्डारीले तेस्रो खण्डमा हाम्रो समाजले भन्ने गरेको सानो कामका बारे ठूलो आँट देखाउने सफल प्रयास गरेका छन् । डीग्री पढेका व्यक्तिले रंग लगाउने काम गरेको र ग्रिलको काम गरेको जस्ता सामान्य विषयलाई बलियो ढंगबाट प्रस्तुत गरेका छन् । लेखकले ११ जना यस्ता पात्रका बारेमा लेखेका छन्, जसले सामान्य काम गरेर पनि मनग्य आम्दानी गरेका छन् ।

तेस्रो खण्डमा डीग्री होल्डर रवीन्द्र घिमिरेले गरेको गाईपालन र वैकुण्ठराम आचार्यले इलेक्ट्रिसियनको काम गरेको विषयलाई हौसलादायी रुपमा स्थान दिएका छन् । त्यही खण्डमा उत्तिकै शैक्षिक योग्यता भएका दोलखाका भावत कार्कीले घरका भित्तामा रङ लगाउने काम गरेर आम्दानी गरेको सन्दर्भ उल्लेख छ । उनीहरुले आफ्नो अनुभव सुनाउँदै भनेका छन्, ‘रंगरोगनको काममा पनि नयाँ–नयाँ टेक्नोलोजी आएका छन् । तीनको प्रयोगका लागि नपढी सुखै छैन ।’

पढेका व्यक्तिले यस्ता काम गर्दा ग्राहकलाई सम्झाउन सजिलो हुने र अंग्रेजीमा पनि सहजै कुरा गर्न सकिने भएपछि अन्य व्यक्तिको तुलनामा यस्तै व्यक्तिले छिट्टै र सजिलै प्रगती गर्ने उल्लेख गरिएको छ ।

‘नेपालमै सकिन्छ’ पुस्तकले विदेश जान लागेकालाई रोक्न सक्छ । यसले केही हदसम्म भएपनि सम्भावनाका बाटोहरु देखाएको छ । विदेश गएर फर्किएकालाई पनि यस पुस्तकले कसरी व्यवसाय गर्ने ? केबाट सुरु गर्ने ? धेरै कुरा सिकाएको छ । पुस्तकका अनेक पात्र र सन्दर्भले पूर्ण रुपमा ‘हावामा उडेको पैसा टिप्न सिकाउने’ सुत्र सिकाएका छन् भन्दा फरक पर्दैन ।

प्रकाशित समय : १५:१४ बजे