नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली राजनितिक रुपमा जतिसुकै खराब भए पनि केही पक्षमा अब्बल छन्, जसले उनको भावभंगीमा कहिल्यै परिवर्तन आउँदैन । उनी कहिल्यै आफूलाई कमजोर ठान्दैनन् । बरु जोसँग पनि अर्गेलो गर्नैपर्ने ओलीको स्वभाव उनकाे पहिचानजस्तै बनेको छ । अहिले ओलीका लागि निकै कठिन समय चल्दैछ । मंसिर ४ को संसदीय निर्वाचनमा एमालेविरुद्ध आठ दल मोर्चाबन्दीमा जान लागेपछि गत निर्वाचनको १२१ सिट खर्लप्पै हुनसक्ने डरले ओलीलाई चिन्ता लाग्नु स्वभाविकै हाे । यद्यपि उनकाे भावभंगीमा हलचल भएका छैन । बरु आफूलाई अझै शक्तिशाली देखाउने प्रयासमा ओली अहोरात्र लागिपरेका छन् ।

ओलीले स्थानीय तहमा पाँच दललाई कर्‍याककुरुक पार्छु भनेका थिए । अहिले आठ दललाई पछार्ने हिम्मत जुटाइरहेका छन् । किनकि ओली विरुद्धको पाँच दलीय मोर्चा प्रदेश र प्रतिनिधिसभाको निर्वाचनमा समेत तालमेल गर्दै जाने निर्णयका साथ भागबण्डामा केन्द्रित बनेको छ ।

महन्थ ठाकुरको लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टी (लोसपा) र डा. बाबुराम भट्टराईको नेपाल समाजवादी पार्टी (नेसपा)सहित बामदेव गौतमको नेकपा राष्ट्रिय एकता अभियानसमेत सामेल भएर शक्ति बढाउने तयारी चलिरहेको छ । यस्तो बेला एमालेको रणनीति के हुनसक्छ ? आफ्नो छुट्टै गठबन्धन बनाएर शक्ति बढाउने कि एक्लै निर्वाचनमा गएर शक्ति परीक्षण गर्ने ? अथवा एमालेको बलियो विगत र हल्लिएको वर्तमानलाई धुलिसात बनाउन गठबन्धन के-केसम्म गर्न सक्ला ? आजभोलि राजनीतिक वृत्त यिनै प्रश्नमा केन्द्रित भएर तरंगित बनिरहेको छ ।

अबको झण्डै एक सय दिनपछि देश मूल नेतृत्व परिवर्तनका लागि निर्वाचनमा जाँदैछ । यसका लागि अहिलेदेखि नै चुनावी रस्साकस्सी सुरू भइसकेकाे छ । दलहरु शक्ति बढाउने भागदौडमा केन्द्रित बनेका छन् । अझै भनौं, चुनावको पूरापुर सरागर्मीले दलहरुलाई छोइसकेको छ । निर्वाचनमा सहभागी हुन आइतबारसम्म ४० दल दर्ता भएका छन् । अब दल दर्ताका लागि तीन दिनको समय बाँकी छ । कति दल सामेल हुन्छन् त्यसको यकिन संख्या भदौ १ सम्म आइसक्ने छ । तर एउटा सत्य के हो भने निर्वाचन दुई ध्रुवमा जाने करिब पक्कापक्की छ ।

ती दुईमध्ये एउटाको नेतृत्व एमाले गर्नेछ भने अर्काे सत्ता गठबन्धनले गर्नेछ । सत्ता गठबन्धनमा हाल रहेका दलको संख्या पाँच हो । अब यो चाँडै आठमा पुग्दैछ । तर त्यसको विपक्षमा जाने इतर समूहमा दलहरुको संख्या एकदमै कम छ । अहिलेकै अवस्था कायम रहे एमाले आठ दलविरुद्ध एक्लै चुनावमा जानु पर्नेछ । तर राप्रपा सहितका केही दलसँग एमालेको तालमेल हुनसक्ने चर्चाले समेत निर्वाचन ‘गठबन्धन भर्सेस गठबन्धन’ जस्तो बन्दैछ । तर एमालेसँग भएका दलहरु निकै साना छन् ।

राप्रपाका अध्यक्ष राजेन्द्र लिङ्देनसँग तालमेलको सम्भावना छ, जुन पार्टी विगतमा एक सिटमा सीमित बनेको थियो । उनीहरुबीच शनिबार पनि भेटवार्ता पनि भएको छ । दुवै पार्टीका अध्यक्षबीच भएको भेटवार्तामा तालमेलको सकारात्मक वातावरण बनेको नेताहरु बताउँछन् ।

अर्काे राप्रपाबाटै चोइटिएर बनेको राप्रपा नेपाल छ । जसको नेतृत्व कमल थापाले गरेका छन् । यसको पनि प्रभाव ज्यादै न्यून छ । सीके राउत नेतृत्वको जनमत पार्टीसँग तराई मधेशमा तालमेलको सम्भावना छ । तर थापाको जस्तै राउतको पार्टी पनि यो संसदीय निर्वाचनमा डेब्यु गर्दैछ ।

त्यस बाहेकको अर्काे दल भनेको हृदेयश त्रिपाठी नेतृत्वको प्रगतिशील पार्टी, नेपाल हो । विगतमा एमालेसँगै सामेल भएर एमालेकै चुनाव चिन्हमार्फत निर्वाचन जितेका त्रिपाठीसँग यसपटक पनि तालमेल हुनसक्ने सम्भावना देखिन्छ । तर त्यसले खासै तात्विक भिन्नता देखाउने छैन । यस्तो बेला एमाले कुन रणनीति लिएर अघि बढ्ला ? आम चासोको विषय बनेको छ ।

बिहीबारमात्रै सचिवालय बैठक राखेर आगामी चुनावी रणनीतिबारे एमालेले घनिभूत छलफल चलाएको छ । बैठकले अध्यक्ष ओलीकै नेतृत्वमा निर्वाचन परिचालन समिति गठन गरेको छ भने वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेलको नेतृत्वमा चुनावी घोषणापत्र मस्यौदा समिति गठन गरेको छ । तर गठबन्धन गर्ने वा के गर्ने भन्ने विषयमा ठोस कुरा बाहिरिएको छैन । एमाले उपमहासचिव प्रदीप ज्ञवालीका अनुसार निर्वाचनमा आवश्यकता हेरेर गठबन्धन हुनेछ । उनले विचार र सिद्धान्त मिल्ने पार्टीसँग तालमेलको सम्भावना रहेको बताए । ‘हाम्रा एजेन्डासँग सहमत हुने, हाम्रा विचारसँग सहकार्य गर्न तयार दलसँग हामी सहकार्य नै गर्दैनौं भन्ने होइन,’ उनले भने, ‘उहाँहरुसँग छलफल हुनसक्छ । सहकार्य हुनसक्छ । तर हामी आफ्नो खुट्टामा, आफ्नै बलबुतामा निर्वाचनमा जान्छौं ।’

निर्वाचनमा हार्ने अवस्था आए पनि एमाले चाहेर वा नचाहेर एक्लै जाने र शक्ति परीक्षण गर्ने तयारीमा रहेको पनि देखिन्छ । किनकि जम्बो गठबन्धन अर्काेतिर उभिएका बेला एमालेभित्रै नेताहरुले सुरक्षित ठाउँ खोजिरहेका छन् । आगामी निर्वाचनमा उठ्न नेतालाई निकै चुनौतीपूर्ण बन्दै गएको छ । चुनाव हारिने डरले ‘हेभीवेट’ नेताहरु झनै तनावमा परेका छन् ।

यस्तो बेला एमालेका लागि सहयोगी के हुनसक्छ भने, विभाजन भएर चोइटिएका कार्यकर्तालाई तान्नु अपरिहार्य छ । केही भरपाईँ गर्नकै लागि भए पनि भर्खरै विभाजन भएर चोइटिएका कार्यकर्तालाई तान्ने अथवा गठबन्धनको भागबण्डामा असन्तुष्ट बनेकाहरुलाई रिझाउनु उसका लागि सहयोगी हुनसक्छ ।

तथापि एमाले नेताहरु घमण्ड गर्न छोडेका छैनन् । एमाले शक्तिशाली भएकै कारण आठ दलीय गठबन्धन बनेकोतर्फ गर्व गर्दै उनीहरु आफूले चाहेको खण्डमा दुई दिनमै गठबन्धन भत्काउन सक्ने बताउँछन् । त्यसका लागि बिरालोलाई दुध देखाएजस्तो प्रचण्डलाई केही देखाइदिनुपर्ने उनीहरुको तर्क छ । ‘हामीलाई गठबन्धन भत्काउनु ठूलो कुरै होइन नि,’ एमालेका पोलिटब्यूरो सदस्य ईश्वरी रिजालले भने, ‘प्रचण्डलाई कांग्रेसले भन्दा बढ्ता भाग दिएको खण्डमा उनी आफैँ आउँछन् । तर हामी अहिले नै त्यस्तो गर्ने पक्षमा छैनौं ।’

अब लागौं एमालेविरुद्ध एमालेजस्तै तयारी चलाइरहेको सत्ता गठबन्धनतर्फ । बिहिबार नै सत्ता गठबन्धनले बालुवाटारमा छलफल गर्दै आगामी चुनावी रणनीतिका बारेमा घनिभूत छलफल चलाएको थियो । उसको अर्काे बैठक साउन ३१ का लागि तय भएको छ ।

पाँच दलबीच भागबण्डा टुंग्याउनु आफैंमा जटिल विषय हो । हुन त पहिल्यै पाँच दल रहेको गठबन्धन, त्यसमा तीन दल थपिएपछि उसका लागि यो निर्वाचन हाइसञ्चाेजस्तो छ । तर स्थानीय तहको निर्वाचनमा गठबन्धन गर्दागर्दै पनि एमाले जनाधारका हिसाब टक्करमा देखिएपछि सहजै चुनाव जित्नु गठबन्धनका लागि ‘बालुवामा पानी रोक्नु’जस्तो छ । तथापि सत्ता गठबन्धनमा मुख्य चार विषयलाई आधार बनाएर भागबण्डा टुंग्याउन खोजिएको छ ।

गठबन्धनको बैठकमा केही मुख्य विषयहरु उठेका छन् । जसले भागबण्डा गर्न सहज हुने माओवादी केन्द्रका नेता एवं गठबन्धनको भागबण्डा कार्यदलका सदस्य देव गुरुङले बताए । ‘एउटा त २०७४ सालमा पाएको सिट संख्या नै हो,’ उनले भने, ‘सँगसँगै त्यतिबेला समानुपातिकतर्फ पाएको मतसंख्यासमेत निर्णायक रुपमा हेरिएको छ । यससँगै गत वैशाखमा सम्पन्न स्थानीय तहको निर्वाचनमा पाएको मत र सिट संख्यालाई समेत आधार मानेर भागबण्डा टुंग्याउने तयारी चलिरहेको छ ।’ त्यसबाहेक राजनीतिक विषयलाई समेत ध्यानमा राखेर भागबण्डा गर्ने नेताहरु बताइरहेका छन् ।

मुख्यतः २०७४ सालको प्रतिनिधिसभामा जितेको सिट संख्या, समानुपातिकतर्फ पाएको मत र स्थानीय तहको मतपरिणामसँगै शीर्ष सहितका प्रभावशाली नेताहरुको जितलाई सुनिश्चित गर्नेगरी आधार बनाउन खोजिएको छ ।

२०७४ सालमा कांग्रेसले प्रत्यक्षतर्फ २३ सिटसहित ६३ पुर्‍याएको थियो । नेकपा माओवादी केन्द्रले एमालेसँगको तालमेलमा ३६ प्रत्यक्षसहित ५४ सिट बनाएको थियो । एमालेबाट विभाजित भएर बनेको नेकपा (एकीकृत समाजवादी)सँग अहिले प्रत्यक्ष १२ सिट कायम रहेको छ । जसपाको ८ र जनमोर्चाको एक सिट छ ।

गठबन्धनको कार्यदलले भागबण्डाको मुख्य आधार यसैलाई मान्दा विगतमा जितेका निर्वाचन क्षेत्रमै तत् तत् दलको हक रहनेछ । एमालेले जितेका १२१ मध्ये विभाजनपछि बाँकी रहेका सिटमा भने दलहरुले भागबण्डा गर्नेछन । तर यसो गर्दा प्रभावशाली मानिएका तर विगतमा चुनाव हारेका नेताहरुको व्यवस्थापनमा गठबन्धनलाई निकै ठूलो संकट आउनेछ ।

१६५ निर्वाचन क्षेत्रमध्ये कुन दललाई कति दिने, कसले कुन क्षेत्र छाड्ने भनेर दलहरु गृहकार्यमा जुटेका छन । शीर्ष नेतृत्वबाहेक सबै दलका अरु नेताहरुले सम्मानजनक सिट बाँडफाँड नभए क्षति हुने बताइरहेका छन् । पार्टी पहिलो शक्ति बन्न कम्तीमा सय सिट आफूहरुले पाउनुपर्ने र बाँकी रहने ६५ सिट मात्र अरु दलका लागि छाड्न कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवालाई पदाधिकारी र नेताहरुले दबाब दिइरहेका छन् । तर आठ दलीय गठबन्धन बनाउन खोजिरहेका बेला कांग्रेसको चरम महत्वाकांक्षी योजनाले भागबण्डामा चुनौती थपिरहेको छ । त्यसमा पनि केही यस्ता निर्वाचन क्षेत्र छन्, जहाँ भागबण्डा मिल्न निक्कै सकस छ ।

२०७४ सालमा कम्युनिस्टहरुको गठबन्धनसँग प्रतिस्पर्धा गर्दा कांग्रेसका प्रभावशाली नेताहरु समेत पराजित भएका थिए । रामचन्द्र पौडेल, कृष्णप्रसाद सिटौला, विश्वप्रकाश शर्मा र मोहन बस्नेतलगायत धेरै नेताहरूकाे निर्वाचन क्षेत्रमा भागबण्डाको लफडा छ । विमलेन्द्र निधि, गोपालमान श्रेष्ठको क्षेत्रमा समेत गठबन्धनकै नेता विजयी भएका छन् । त्यस्ता क्षेत्रमा नेताहरुको व्यवस्थापन गर्नु चुनौतीको विषय हो ।

नेपाली कांग्रेसका वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेललाई तनहुँको क्षेत्र नम्बर १ बाट नेकपा (एकीकृत समाजवादी)का नेता कृष्णकुमार श्रेष्ठ (किशान)ले पराजित गरेका थिए । अब त्यो क्षेत्रमा गठबन्धनले भागबण्डा मिलाउँदा पौडेलले छोड्ने कि श्रेष्ठले छोड्ने भन्ने चुनौती हुनेछ । झापा १ बाट वामगठबन्धनका उम्मेदवार राम कार्कीले नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मालाई हराएका थिए ।

माओवादी केन्द्रले विगतमा निर्वाचित क्षेत्र दाबी गर्दा शर्माले छाड्ने वा अर्काे क्षेत्रबाट चुनाव लड्ने अवस्था आउन सक्छ । तर शर्मा आफ्नै क्षेत्रमा चुनावी तयारी चलाइरहेका छन् । उसो त झापामै कृष्णप्रसाद सिटौलाको भविष्य पनि जोखिममा छ । कांग्रेस प्रवक्ता प्रकाशशरण महत यसपालि नुवाकोट-१ बाट चुनाव लड्ने तयारीमा छन् । गत निर्वाचनमा दाजु रामशरण महतले माओवादी केन्द्रका नेता हितबहादुर तामाङसँग हार ब्यहोरेका थिए । काठमाडौं-५ छोडेर गृहजिल्लामै हानिएका महतले माओवादीसँग भागबण्डा मिलाउन सकसपूर्ण छ । सबैभन्दा ठूलो भिडन्त सिन्धुपाल्चोक-१ मा हुने देखिएको छ । सभामुखको जिम्मेवारीमा रहेका अग्नि सापकोटा माओवादीबाट निर्वाचित हुँदा कांग्रेसका मोहनबहादुर बस्नेत पराजित भएका थिए । अहिले आफूले टिकट नपाएर पुनः सापकोटाले पाए विद्रोह गर्ने चेतावनी बस्नेतले दिएका छन् ।

डोटीमा कांग्रेसका वीरबहादुर बलाएर र एकीकृत समाजवादीका प्रेम आलेबीच टकराव छ । ललितपुर-३ मा माओवादीकी पम्फा भुसाल र कांग्रेसका मदन आमात्यको संघर्ष छ । जाजरकोटमा माओवादीबाट निर्वाचित शक्ति बस्नेतले कांग्रेसका राजिवविक्रम शाहीलाई छोड्ने अवस्था छैन । गत निर्वाचनमा कांग्रेस नेता विमलेन्द्र निधि लोसपाका नेता राजेन्द्र महतोसँग पराजित भएका थिए । लोसपा गठबन्धनमा सामेल भए निधिले टिकट पाउनै मुस्किल छ । तथापि सत्ताको नेतृत्व र सांगठिक हिसाबले बलियो भएका कारण कांग्रेसले अन्य दललाई दबाबमा राख्नेछ ।

पहिले जितेका स्थानमा जितेकै दललाई दिने र हारेका नेताहरुलाई सम्बोधन गर्न सके भागबण्डा सहजै मिल्न पनि सक्छ । किनकि कांग्रेस र माओवादीबीच विगतदेखि नै समन्वयकारी भूमिका खेल्दै आएका र सफल पनि भएका नेता कृष्णप्रसाद सिटौला कार्यदलको संयोजक छन् ।

माओवादीसँगका हरेक सम्झौता र सहकार्यको तालमेल गर्नमा कांग्रेसभित्र सिटाैला सफल छन् । त्यसबाहेक असोज २ र ३ गतेसम्म समानुपातिक तर्फको बन्दसूची पेश गर्नैपर्ने निर्वाचन आयोगको कार्यतालिकाले गठबन्धनमा त्योभन्दा अघि नै भागबण्डा मिलाउनुपर्ने दबाब परेको छ ।

स्थानीय चुनावमा प्राप्त लोकप्रिय मतले एमालेको जनमत अझै पनि बलियो रहेको देखाउँछ । तर पार्टीका नेताहरुले दाबी गरेजस्तो पहिलेकै स्थानमा एमाले छैन । करिब १० लाख मत नेकपा एकीकृत समाजवादी बनेपछि प्रभावित भएको देखिन्छ । स्थानीय तहको चुनावी मतपरिणामलाई हेर्दा १६५ क्षेत्रमध्ये कांग्रेस ७६ स्थानमा अगाडि छ । एमाले ७१ स्थानमा अघि हुँदा माओवादी ८, जसपा ५ र एकीकृत समाजवादी १ स्थानमा अगाडि छन् ।

एमालेविरुद्ध आठ दलीय मोर्चा बनेर चुनावमा इमान्दार तालमेल भएको खण्डमा एमाले अगाडि रहेका केही क्षेत्रको पकडसमेत गठबन्धनमा जानेछ । तथापि ओली कार्यकर्तामा परेको मनोवैज्ञानिक दबाबलाई भगाउन हिम्मतको घुट लगाइरहेका छन् ।

प्रकाशित समय : १२:१० बजे